Στο Δήμο Δοξάτου η ποικιλία των στοιχείων της πολιτισμικής μας κληρονομιάς συνδέεται με τις ιστορικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Τόσο η οικονομική ακμή της χρυσής εποχής του καπνού, όσο και η ανταλλαγή των πληθυσμών καθόρισαν τη φυσιογνωμία του τοπικού μας πολιτισμού. Ανήσυχοι και φιλοπρόοδοι οι κάτοικοι, μέσα από τις παραδόσεις τους διατήρησαν και ενίσχυσαν την εθνική τους ταυτότητα,

σε δύσκολες εποχές, ενώ συγχρόνως έβρισκαν διέξοδο για να εκφράσουν την αισιόδοξη στάση τους απέναντι στις προκλήσεις της ζωής και να δηλώσουν τη βαθιά τους θρησκευτικότητα.
Στην οθωμανική εποχή, οι δραστήριοι Έλληνες του Δοξάτου αποτελούν τη μοναδική ελληνορθόδοξη κοινότητα στα όρια του Δήμου μας. Η φιλεκπαιδευτική αδελφότητα Δοξάτου «οι Φίλιπποι», που ιδρύθηκε γύρω στο 1874, και η αδελφότητα «Ομόνοια», γνωστή από ιστορική πηγή του 1909, ικανοποιούν τις πνευματικές ανησυχίες των κατοίκων.
Η αδελφότητα «οι Φίλιπποι» διατηρούσε τριώροφο κτίριο δίπλα στον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου με λέσχη, φιλαρμονική και συγκρότημα μαντολινάτας. Τα μέλη της διοργάνωναν λογοτεχνικούς αγώνες σε συνεργασία με συλλόγους της Κωνσταντινούπολης και έδειχναν ενδιαφέρον για τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της περιοχής. Ο φιλοπρόοδος χαραχτήρας των κατοίκων αποδεικνύεται και από την κατασκευή των Εκπαιδευτηρίων Δοξάτου (1908-1910) με τη συνδρομή όλων των κατοίκων και του Μητροπολίτη Δράμας και Εθνομάρτυρα Σμύρνης Χρυσοστόμου, ένα αληθινό κόσμημα για τον τόπο μας που καταστράφηκε στον εμπρησμό της κωμόπολης το 1913 και ξανακτίστηκε λίγο αργότερα.
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, το μουσουλμανικό στοιχείο της περιοχής δίνει τη θέση του στους Έλληνες πρόσφυγες• εκείνοι φέρνουν μαζί τους από τη Θράκη, τα παράλια της Μικράς Ασίας, τον Πόντο και την Καππαδοκία τον πολιτισμό τους με το γλωσσικό πλούτο, τα έθιμα, τις φορεσιές τους, τους χορούς και τα τραγούδια, τις παραδοσιακές γεύσεις. Στο νέο ξεκίνημα, καλύπτουν πρώτα τις άμεσες βιοτικές τους ανάγκες και δείχνουν στη συνέχεια την αγάπη τους για την παιδεία.
Οι ντόπιοι και οι προσφυγικής καταγωγής κάτοικοι θα αναδείξουν πλήθος επιστημόνων, ανάμεσα τους τον κορυφαίο βυζαντινολόγο Θανάση Παπαζώτο (1951-1996) από τον Άγιο Αθανάσιο. Στον ίδιο τόπο έζησε ο λαϊκός ζωγράφος Κώστας Βιδενμάγιερ (1901-1995), που χαρακτηρίστηκε δίκαια ο «Θεόφιλος της Δράμας».
Στον τόπο μας πολλά παραδοσιακά επαγγέλματα καταξίωσαν τεχνίτες με μεράκι και φαντασία. Από τους παραδοσιακούς καροποιούς και σιδηρουργούς, τους μυλωνάδες μέχρι τους αμπελουργούς, τους μπαξεβάνους, τους καπνοπαραγωγούς. Από τον κάματο της δουλειάς, οι βιοπαλαιστές αναζητούσαν στιγμές ξεκούρασης αλλά και θρησκευτικής περισυλλογής στα τοπικά μας πανηγύρια που συνδυάζονταν κυρίως με τις γιορτές των πολιούχων Αγίων.
Σχεδόν άγνωστη για τους περισσότερους είναι η «συνάντηση» της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς στα Κύργια. Κάτοικοι όλων των ηλικιών συγκεντρώνονται στα καφενεδάκια της πλατείας και επιδίδονται με τη συνοδεία τσαμπούνας στα «σωκιαλίδικα», περιπαιχτικά τραγούδια, που έφεραν οι προγονοί τους από τα Σώκια, περιοχή κοντά στη Σμύρνη, με την επίδραση και της γειτονικής Σάμου. Ο χορός, το τραγούδι, το ποτό ξαναθυμίζουν πως στον τόπο μας λατρεύτηκε κάποτε ο αρχαίος θεός του γλεντιού ο Διόνυσος.